Bakü’de tarihi anlar! Türk dünyası ortak alfabede anlaştı

Türk Dünyası Ortak Alfabesi Komisyonu üçüncü toplantısını 9-11 Eylül 2024 tarihlerinde Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de gerçekleştirdi. Uzun zamandır devam eden ortak alfabe toplantısında çıkan karar Türk dünyasında heyecan yarattı.

“Dilde, fikirde ve işte birlik” ilkesi gerçekleşiyor

Türk Devletleri Teşkilatının kurduğu “Türk Dünyası Ortak Alfabesi Komisyonu” tarafından alınan karar ile Türk dünyası yeni alfabesine kavuştu. 34 harften oluşan yeni alfabedeki her harf, Türk dillerinde bulunan farklı fonemleri temsil ediyor. Diğer bir deyişle bazı Türk halklarında var olmayan sesler, alfabeye dahil edilmeyecek. Böylelikle “Dilde, fikirde ve işte birlik” ilkesiyle tanınan Kırım Tatarlarından İsmail Gaspıralı’nın hayali de gerçekleşmiş olacak.

İşte açıklanan o alfabe:

Ortak alfabe kararı nasıl çıktı?

Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde kurulan Türk Dünyası Ortak Alfabesi Komisyonu ilk toplantısını 29 Mayıs 2023 tarihinde Kazakistan'ın başkenti Astana’da gerçekleştirdi. Türk Devletleri Teşkilatının himayesinde 2012 yılında kurulan Uluslararası Türk Akademisinin ev sahipliğinde gerçekleşen toplantıda Türk Akademisi Başkanı Prof. Dr. Şahin Mustafayev, Latin alfabesi temelindeki ortak alfabe meselesinin 1926 yılındaki Bakü Türkoloji Kurultayında başladığına dikkat çekmişti. Bilim insanları tarafından 1991 yılında da önerilen Latin tabanlı “Ortak Türk Alfabesi” projesinin ikinci toplantısı ise 6-7 Mayıs 2024 tarihlerinde Bakü’de gerçekleşmişti. Gerçekleşen toplantıda konuşan Türk Dil Kurumu (TDK) Başkanı Osman Mert, 1926 yılında gerçekleşen 1. Türkoloji Kongresinin 100. yıl dönümünde ortak alfabe çalışmalarının tamamlanması yönünde görüş bildirmiş ve Türk dünyasının 2026’da ortak alfabeye geçmesinin hedeflendiğini söylemişti.

“Sovyetler dil birliğini bozdu”

Türk dünyasının 20. yüzyıla kadar alfabe birliğine sahip olduğunu söyleyen Mert, konuşmasının devamında "1926'da Bakü'de düzenlenen 1. Türkoloji Kongresinde bu konu konuşulmuş ve Latin alfabesine geçiş kararı alınmıştır. Kültürel birliğin olmazsa olmaz birinci şartı alfabede birliktir. Bunu Sovyetler Birliği de çok iyi biliyordu ve 1930’larda Türk cumhuriyetlerinin alfabelerini değiştirerek hepsine farklı Kiril alfabeleri verildi. Böylece Türk dünyasında alfabe birliği tekrar bozuldu.” demişti.

İki yıllık çalışma sonuç verdi

Türk Dünyası Ortak Alfabesi Komisyonu üçüncü toplantısı ise bugüne kadar gerçekleşen toplantıların ete kemiğe bürünmüş hali oldu. İki yıllık çalışmanın sonucunda ortak alfabe kararının alındığı toplantıda 1991 yılında bilim insanları tarafından önerilen Latin tabanlı “Ortak Türk Alfabesi” projesi kapsamlı bir şekilde yeniden gözden geçirildi. Komisyon detaylı tartışmalar yürüttü ve bu alfabe projesinde geliştirilmesi gereken hususlara ilişkin gerekli tespitler yapıldı.

Bu önemli toplantıya Türk devletlerinden resmî olarak atanmış Komisyon Üyeleri katılırken Türkiye’yi de TDK Başkanı Prof. Dr. Osman Mert temsil etti. Komisyonun diğer paydaşı Türk Akademisi ile ortaklaşa bir basın bildirisi yapan TDK “Bu özverili çalışmanın neticesinde 34 harften oluşan “Ortak Türk Alfabesi” önerisi üzerinde uzlaşılmıştır. Her harf, Türk dillerinde bulunan farklı fonemleri temsil etmektedir. Bu toplantının başarıyla sonuçlanması tarihî bir anı temsil etmektedir. “Ortak Türk Alfabesi”nin geliştirilmesi, Türk halkları arasında karşılıklı anlayış ve iş birliğini teşvik ederken, onların dilsel mirasını da korumaktadır.” ifadelerini kullanıldı.

Haber: Coşkun Tağa